RPO: Ograniczenia wieku kandydatów na sędziów jest niekonstytucyjne

Rzecznik Praw Obywatelskich zaskarżył do Trybunału Konstytucyjnego artykuły ustawy o KSSiP dotyczące ograniczenia wieku dla kandydatów na sędziów i prokuratorów wg którego są one niezgodne z zasadami równego traktowania i niedyskryminacji. Co więcej podważają gwarancję równego dostępu do służby publicznej.

Wprowadzając ograniczenie wiekowe (jako jeden z warunków ubiegania się o urząd sędziego lub prokuratora) ustawodawca dopuszcza się zróżnicowania podmiotów podobnych bez uzasadnionego konstytucyjnie powodu. 

Zatem Marcin Wiącek wniósł o stwierdzenie niezgodności art. 24 ust. 1 pkt 1a oraz art. 37b ust. 1 pkt 1 ustawy z 23 stycznia 2009 r. o Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury z art. 32 ust. 1 i 2 oraz art. 60 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji.

Limit wieku kandydatów

Do Rzecznika Praw Obywatelskich wpłynęło bardzo dużo skarg kandydatów na aplikację sędziowską i prokuratorską oraz uzupełniającą aplikację sędziowską i prokuratorską w Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury. Kandydaci wskazali, iż wprowadzenie górnej granicy wieku stanowi dyskryminację ze względu na wiek, oraz narusza zasadę równości obywateli wobec prawa. W ocenie Marcina Wiąceka zarzuty te są zasadne. 

10 sierpnia 2018 r. weszła w życie nowelizacja ustawy o KSSiP, która wprowadziła tę zmianę. Wcześniej ustawa nie przewidywała ograniczeń wiekowych dla kandydatów i dopiero po 9 latach od utworzenia KSSiP zdecydowano się na wprowadzenie takiego limitu.

Naruszenia Konstytucji 

Zakaz dyskryminacji ma charakter uniwersalny. Zgodnie z art. 32 ust. 2 Konstytucji nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym oraz gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny. Zasady dostępu do służby publicznej muszą więc mieć charakter obiektywny — tak by umożliwiały ubieganie się o to różnym kandydatom, zgodnie z zasadami równości szans, bez jakichkolwiek dyskryminacji i nieuzasadnionych ograniczeń.

Stosownie do art. 31 ust. 3 Konstytucji ograniczenia korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób. Ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw.

Podczas gdy wprowadzony limit wieku w KSSiP bez wątpienia nie jest rozwiązaniem proporcjonalnym. Ograniczenie to nie jest konieczne dla zachowania istoty wolności i praw, zwłaszcza że pozostały „alternatywne” ścieżki dostępu do zawodu są dostępne bez górnej granicy wieku. Albowiem istnieją inne drogi objęcia urzędu sędziego i prokuratora, jest to m.in. wykonywanie przez określony czas zawodu adwokata, radcy prawnego lub notariusza bądź posiadanie tytułu naukowego profesora czy stopnia naukowego doktora habilitowanego nauk prawnych. Wobec tych osób nie został wprowadzony górny limit wiekowy — mogą zostać sędzią lub prokuratorem zarówno w wieku 35, jak i 59 lat.

Jeżeli przy alternatywnych ścieżkach dostępu do zawodu ustawodawca wydaje się kierować doświadczeniem zawodowym kandydatów, to niezasadne jest nieprzyjęcie takiego założenia również wobec kandydatów do KSSiP.